Het speelsysteem vertelt op welke manier de combinatie van activiteiten vanuit animatoren, materiaal, terrein, fantasie én de inbreng van kinderen gemaakt wordt. Het speelsysteem bepaalt hoe er gespeeld wordt, hoe de tijd ingedeeld wordt en welke mogelijkheden er al dan niet zijn voor kinderen om op de speelkansen in te gaan.
Zoveel speelpleinwerkingen, zoveel speelsystemen.
Niets is zo moeilijk als speelpleinwerkingen de juiste vragen stellen over hun speelsysteem. Met deze vragen en categorieën doen we een poging om hier structuur in te brengen. De vraag is opgesplitst in voor- en namiddag, omdat we in de praktijk merken dat speelpleinwerkingen doorheen de dag hun speelsysteem variëren.
We onderscheiden 5 mogelijkheden:
- Strikt geleid aanbod: Het speelplein voorziet leeftijdsgroepen. Kinderen spelen enkel binnen hun leeftijdsgroep. Ze hebben vaste begeleiders die de activiteiten voorbereiden en aanbieden.
- Leeftijdsgroepen met keuze: Het speelplein voorziet leeftijdsgroepen. Kinderen gaan in principe bij hun leeftijdsgroep spelen. Ze zijn niet verplicht om deel te nemen aan de voorbereide activiteiten.
- Begeleider als toezichthouder (vrije spel): Kinderen spelen vrij en maken daarbij gebruik van het terrein- en materiaalaanbod. De begeleider heeft vooral een toezichthoudende rol.
- Keuzeactiviteiten (die je moet blijven volgen): Kinderen maken een vrije keuze uit een voorbereid speelaanbod van de begeleiders. Naast deze activiteiten is er geen ander aanbod.
- Open speelaanbod: Kinderen maken een vrije keuze uit een voorbereid speelaanbod van de begeleiders. Ze spelen op elk moment vrij en kunnen daarbij gebruik maken van het aanbod aan terrein en materiaal en eventuele impulsanimatoren.
De cijfers in onderstaande tabel geven een licht vertekend beeld. In 2010 moesten de invullers kiezen tussen één van de vijf opties, terwijl het in 2015 mogelijk was om meerdere opties aan te duiden. Toch proberen we enkele conclusies te trekken.
|
Elke voormiddag
|
2010
|
Elke namiddag
|
2010
|
Eén of meerdere keren per week
|
Nooit
|
Strikt geleid aanbod
|
35%
|
42%
|
38%
|
23%
|
21%
|
36%
|
Leeftijdsgroepen met keuze
|
10%
|
8%
|
18%
|
11%
|
20%
|
63%
|
Begeleider als toezichthouder
|
13%
|
17%
|
22%
|
20%
|
41%
|
38%
|
Keuzeactiviteiten
|
10%
|
26%
|
12%
|
21%
|
34%
|
52%
|
Open speelaanbod
|
21%
|
8%
|
28%
|
24%
|
24%
|
46%
|
Dit daalt:
- Minder vast aanbod in de voormiddag.
- Minder gewoon toezicht houden/enkel keuzeactiviteiten.
Dit stijgt:
- In leeftijdsgroepen zit er meer keuze (verschil tussen rij 1 en 2).
- Meer open speelaanbod (vooral in de voormiddag).
Conclusies:
Werkingen evolueren meer naar keuze voor kinderen. Dit zien we enerzijds binnen de leeftijdsgroep: kinderen moeten minder vaak verplicht meedoen. Anderzijds is het ook duidelijk in de cijfers dat er minder keuzeactiviteiten gedaan worden, maar vaker optie is voor kinderen om te kiezen uit zowel activiteiten, als spelen met materiaal en terrein.
‘Begeleider als toezichthouder’ scoort nog altijd hoog (dit had een flinke stijging tussen 2005 en 2010). Het voordeel aan dit systeem is dat kinderen zelf kunnen kiezen, maar de VDS is meer voorstander van een systeem waarin er daadwerkelijk ook een aanbod gedaan wordt vanuit begeleiding.
Daarnaast valt op dat de veranderingen vooral in de voormiddag duidelijk zijn. Dit kan erop wijzen dat werkingen die in het verleden geëxperimenteerd hebben met open speelaanbod in de namiddag, dit doortrekken naar de voormiddag.
Tot slot geeft nog 46% van de werkingen aan dat ze op geen enkel moment aan volledig open speelaanbod (de laatste) rij doen. Dit staaft de conclusie dat we binnen de speelpleinwereld véél meer mengvormen en experimenteren met speelaanbod zien dan werkingen die resoluut voor een open speelaanbod kiezen.