Wat is speelpleinwerk?

Speelpleinwerk is een vaste waarde in de vakantie.
74% van alle speelpleinwerkingen in Vlaanderen en Brussel bestaan al meer dan 25 jaar.
Alle speelpleinwerkingen draaien op volle toeren in de zomervakantie, de topperiode bij uitstek. Daarnaast is bijna de helft van alle werkingen ook tijdens de paasvakantie geopend. Een kleine minderheid van het speelpleinwerk opent ook haar deuren in één of meerdere kleine vakanties zoals de krokus-, herfst- en/of kerstvakantie. Overnachtingen zijn uitzonderlijke events en geen regelmatige standaardactiviteit.

Spelen is het doel op zich, geen middel
De basisfunctie van een speelpleinwerking is spelen.
Spelen om te spelen!

Er hoeft op het speelplein niet gespeeld te worden om iets op te steken. Als dat toch gebeurt, is dat prima maar het moet niet. Het is vakantie! Op het speelplein is spelen geen middel, maar een doel op zich. Het gaat om eigen ‘vrije’ tijd van kinderen die ze zelf en ‘zonder agenda’ vorm kunnen geven. In een samenleving waarbij er van kinderen veel verwacht wordt en de druk alsmaar toeneemt, kan het speelplein tijdens vakanties voor velen een verademing zijn. 

Speelpleinwerk is gedragen door jongeren.
Gemotiveerde, opgeleide jongeren werken het speelaanbod uit en spelen mee met de kinderen. Ze worden ondersteund door oudere hoofdanimatoren en verantwoordelijken. Speelpleinwerk = jeugdwerk.

Anno 2015 is 73% van de animatoren op het speelplein 17 jaar of ouder.
Bovendien is 53% van alle animatoren gediplomeerd animator in het jeugdwerk.
Dat betekent dat zij minstens 1 week lang een cursus animator volgde erkend door de Vlaamse Overheid. Lokale werkingen bieden doorheen het jaar extra vorming aan.

Door hun jeugdigheid staan zij ook het dichtst bij de leefwereld van de kinderen en kunnen ze er makkelijker op in spelen.

Daarnaast ligt de eindverantwoordelijkheid van het speelplein in bijna 70% van de lokale speelpleinwerkingen bij een volwassen beroepskracht. In de meeste gevallen is dit de gemeentelijke jeugdambtenaar. Hij superviseert de speelpleinwerking, is samen met de hoofdanimatoren het aanspreekpunt voor ouders en stuurt de animatoren op het speelplein en in de voorbereiding ervan aan.

Op particuliere werkingen wordt het bestuur vaak aangevuld met volwassen, oud-animatoren die samen met de jonge garde werk maken van een fijne speelpleinwerking. Ook hier zijn oudere animatoren voor ouders een makkelijk aanspreekpunt en vaak een bekend gezicht.    

Om haar speelfunctie optimaal te kunnen realiseren ziet een speelpleinwerking de uitbouw van haar begeleidersploeg als doel op zich. Een speelpleinwerking investeert daarom veel tijd en energie in het stimuleren van de betrokkenheid, de verbondenheid en de participatie van haar begeleidersploeg. Zo verbeteren ze de speelkansen van duizenden kinderen en worden ze de best mogelijke versie van zichzelf.

Kampen bouwen met paletten, putten maken in het gras, vuurtje stoken, kliederen met verf, elkaar schminken, het petflessenzwembad in, waterraketten afvuren, verkleden, vrije radio met 'de flauwe moppenshow', zandtaartjes in de zandbak, racen op het gocartparcours, dansen, luieren in de handmat, een namiddag strips lezen, een escapegame in elkaar steken voor elkaar, van de zandberg met een omgekeerde tafel... op het speelplein is niets te zot, maar altijd met de nodige portie gezond verstand.   

Animatoren werken een heel jaar lang achter de schermen aan een uitdagend en interessant aanbod voor de kinderen: activiteiten, speelhoeken, speelmateriaal... Ze kiezen hun speelkansen in functie van kleuters, lagere schoolkinderen en tieners.  

Slechts 13 gemeenten in Vlaanderen en Brussel hebben geen speelpleinwerking. Alle andere hebben één of meerdere speelpleinwerkingen. In grote gemeenten wordt er busvervoer of fietspooling georganiseerd naar het speelplein of pakt de gemeente uit met een aanvullende mobiele speelpleinwerking om zoveel mogelijk kinderen te bereiken. Er is dus altijd een speelpleinwerking in je buurt. Schoolvrienden ontmoeten elkaar in de vakantie. 

Speelpleinwerk is eerder kleinschalig waardoor animatoren de kinderen kennen en met hun voornaam aanspreken. 30% van de lokale speelpleinwerkingen telt dagelijks niet meer dan 60 kinderen. De meeste speelpleinwerkingen ontvangen dagelijk tussen de 60 en 150 kinderen. 

Het speelsysteem bepaalt hoe er gespeeld wordt, hoe de tijd ingedeeld wordt en welke mogelijkheden er al dan niet zijn voor kinderen om op de speelkansen in te gaan. Niets is zo moeilijk als het speelsysteem van speelpleinwerkingen te vergelijken, maar we trekken uit onze uitgebreide bevraging van 2014 toch de conclusie dat lokale werkingen evolueren meer naar keuze voor kinderen. Kinderen moeten minder vaak verplicht meedoen. Er is vaker de optie voor kinderen om te kiezen uit zowel activiteiten, als spelen met materiaal en terrein.

De Vlaamse Dienst Speelpleinwerk is blij met deze evolutie want de voorkeur van kinderen is ook de onze: variatie én keuze zijn het uitgangspunt. Vakantie voor kinderen is niet anders dan voor volwassenen. Het staat synoniem voor mogen en niet moeten. Het is kiezen waar jij zin in hebt. Op dat moment ervaar je een écht vakantiegevoel! Als speelpleinen willen dat kinderen op hun werking een écht vakantiegevoel ervaren, dan zijn keuze én variatie noodzakelijk.

Dit uitgangspunt bepaalt voor ons de opdracht van elke speelpleinwerking: 
Een speelpleinwerking creëert een prikkelende omgeving die kinderen uitnodigt om te spelen. Een omgeving waar de aanleidingen om te spelen komen van de interactie tussen de kinderen zelf, de begeleiders, het speelmateriaal en de speelinfrastructuur (zowel binnen als buiten). Een speelpleinwerking probeert (binnen haar mogelijkheden) deze vier elementen en de interactie ertussen verder uit te bouwen, met als doel een werking uit te bouwen met een avontuurlijk en geborgen karakter, gericht op speelplezier en optimale belevingskansen.

De Vlaamse Dienst Speelpleinwerk is blij met de evolutie naar minder verplicht meedoen, want de voorkeur van kinderen is ook de onze: variatie én keuze zijn het uitgangspunt. Vakantie voor kinderen is niet anders dan voor volwassenen. Het staat synoniem voor mogen en niet moeten. Het is kiezen waar jij zin in hebt. Op dat moment ervaar je een écht vakantiegevoel! Als speelpleinen willen dat kinderen op hun werking een écht vakantiegevoel ervaren, dan zijn keuze én variatie noodzakelijk.
Op die manier spelen kinderen niet op een speelplein, maar beleven ze er echt vakantie. 

Dit uitgangspunt bepaalt voor de ons de opdracht van elke speelpleinwerking: 
Een speelpleinwerking creëert een prikkelende omgeving die kinderen uitnodigt om te spelen. Een omgeving waar de aanleidingen om te spelen komen van de interactie tussen de kinderen zelf, de begeleiders, het speelmateriaal en de speelinfrastructuur (zowel binnen als buiten). Een speelpleinwerking probeert (binnen haar mogelijkheden) deze vier elementen en de interactie ertussen verder uit te bouwen, met als doel een werking uit te bouwen met een avontuurlijk en geborgen karakter, gericht op speelplezier en optimale belevingskansen.

Het is ondertussen voor 1 op 5 speelpleinwerkingen in Vlaanderen een evidentie geworden om bewust in te zetten op kinderen met een beperking. Ze nemen maatregelen die het voor kinderen met een fysieke en verstandelijke beperking mogelijk maken om deel te nemen (bv. aanbod aanpassen, extra animatoren, opleiding...). Van alle jeugdwerkvormen hebben speelpleinen het grootste bereik naar kinderen met een fysieke of verstandelijke beperking.

Een vergelijking van de diversiteit in verschillende jeugdwerkonderzoeken toont aan speelpleinwerk van alle jeugdwerkvormen in Vlaanderen er het best in slaagt de diversiteit van de samenleving te weerspiegelen: van kleuters tot tieners, van kinderen met een handicap tot kinderen in kansarmoede. Ondanks het feit dat er hier nog veel werk op de plank ligt, zijn we daar fier op!  

Geen inschrijfstress:
Vooraf inschrijven is op 77% van alle lokale speelpleinwerkingen niet nodig.
Er is altijd plaats. Kinderen kunnen de dag zelf beslissen of ze komen mee spelen. 

We vinden het belangrijk dat élk kind kan deelnemen. 
We vermijden financiële drempels en houden de deelnameprijs bewust laag. 
Zo kost een gemiddeld dagje spelen op een speelplein 5 euro, bijna 6% van alle werkingen zijn zelfs gratis. Vaak is koek, drank en verzekering inbegrepen in de dagprijs.

Het merendeel van de werkingen heeft een vorm van sociale korting om financiële drempels te verkleinen:

• 44% geeft korting indien meerdere kinderen per gezin
• 56.8 % geeft een korting op basis van inkomen, vrijetijdspas, OMNIO-statuut of wanneer kinderen via het OCMW aansluiten
• 10.7% geeft korting indien de kinderen meerdere keren komen naar het speelplein
• 86% van de werkingen heeft dezelfde prijs voor kinderen uit andere gemeentes

Daarnaast betalen er heel wat ziekenfondsen een deel van het inschrijfgeld terug en is het totaal aftrekbaar van de belastingen via een fiscaal attest.

Er is geen enkel speelplein in Vlaanderen of Brussel waar kinderen verplicht worden om een uniform te dragen op het speelplein. Kinderen worden verwacht in speelkleren. Als er al geen scheur inzat, is het heel waarschijnlijk dat die er wel in komt. Kinderen moeten niet vuil zien na het spelen, maar moeten het wel mogen.

Een kind kan tijdens een vakantieperiode elke dag komen, maar is op 70% van alle speelpleinwerkingen even welkom als het slechts 1 dag komt. Nieuwe kinderen worden onthaald en krijgen op de meeste werkingen een rondleiding en extra aandacht.  

Speelpleinwerk draagt lokaal zijn steentje bij aan de vraag naar (voor -en na-)opvang van kinderen tijdens vakantieperiodes. 82% van alle speelpleinwerkingen biedt voor- en/of naopvang aan. De opvang gebeurt meestal door de speelpleinanimatoren zelf, soms in samenwerking met andere organisaties (bv. plaatselijke kinderopvang) en wordt zelden volledige uitbesteed aan externe organisaties. Speelpleinwerk vervult een opvangfunctie, maar is geen kinderopvang.

1. Je betaalt jaarlijks de mutualiteiten; haal dan ook je voordeel er uit! Alle ziekenfondsen betalen een deel van het inschrijvingsgeld terug. Per mutualiteiten zijn er andere regels of voordelen. 
2. Ouders kunnen een belastingvermindering krijgen voor de kosten die ze maken in functie van speelpleinwerk. Het fiscaal voordeel geldt alleen voor kinderen beneden de 12 jaar en voor kinderen met een zware handicap beneden de 18 jaar. De vermindering bedraagt 45 procent van de werkelijk gedane uitgaven, die beperkt worden tot maximum 11,20 euro per kind per speelpleindag, ongeacht wanneer de dag aanvangt of eindigt.
3. Met cultuur- en sportcheques (uitgegeven via Sodexo Belgium en Edenred Belux) die sommige ouders krijgen via hun werkgever, kan je in bepaalde gemeenten en steden ook speelpleinwerk betalen. 

         Al deze voordelen mag je combineren!

Speelpleinwerk moet in de eerste plaats een plezante plek zijn, een plek waar je plezier kan en mag beleven. Voor de kinderen én de animatoren. Het is vakantie voor iedereen. Plezier kunnen en mogen maken in een gemoedelijke, maar toch verantwoordelijke setting.

Je leert spelen op een andere manier: vanuit impulsen, in speelhoeken, met gemengde groepen (meisjes/jongens – verschillende leeftijden door elkaar...).

Laagdrempelig om in te stappen (op latere leeftijd) als animator  zonder ervaring en voorkennis.

Je wordt er de beste versie van jezelf!

Experimenteren, leren... met vallen en opstaan... het hoort er allemaal bij. 
Het speelplein is een plek waar jongeren fouten mogen maken.  

Je wordt herkend in je gemeente en je inzet wordt erkend door kinderen, ouders en beleidsmakers.

Door de hoge graad van openheid en laagdrempeligheid trekt deze werkvorm vaak andere kinderen én jongeren aan dan het klassieke jeugdwerk. Zo vormt speelpleinwerk een basisvoorziening in de gemeente om aan jeugdwerk te doen. In het vroegere decreet lokaal jeugdbeleid was een gemeente zelfs verplicht om een vorm van vakantieaanbod (bv. speelpleinwerk) te hebben.

De VDS onderschrijft het recht op jeugdwerk. We leggen het eigenaarschap van speelpleinwerk graag bij jongeren. Onze tweede prioritaire doelgroep, naast de kinderen. Investeren in jongeren impliceert rechtstreeks investeren in het speelplein. Jeugdwerk werkt!

Speelpleinwerk richt zich op de vakantieperiodes en biedt zo voor kinderen én jongeren een extra aanbod en (speel)kansen, of ze nu deelnemen aan het klassieke jeugdwerk of niet. 

Speelpleinwerk vervult ook andere belangrijke functies: naast een opvangfunctie voor werkende ouders, vervult speelpleinwerk ook een maatschappelijke functie (zorg, doorverwijzen, contacten leggen), een buurtgerichte functie (sociale samenhang)...

Vandaag is spelen niet overal meer mogelijk. Spelen op straat, spelen op een plein en zelfs spelen in de eigen achtertuin is voor sommige kinderen niet (meer) mogelijk. Kinderen spelen dramatisch minder buiten. In vergelijking met 2013 is het aantal kinderen dat in Nederland elke dag buiten speelt in de buurt gedaald van 20% naar 14% omwillen van verschillende oorzaken.

Speelpleinwerk vervult een belangrijke rol.
Het speelplein is voor veel kinderen (en voor ouders) een veilige plek en uitlaatklep om onbezonnen, volop buiten te spelen, vrienden te ontmoeten en gewoon kind te zijn. 

• Kinderopvang vervult in de eerste plaats een opvang– en zorgfunctie, terwijl die voor speelpleinwerk geen doel op zich is, speelpleinwerk gaat voor spelen om te spelen.
• Kinderopvang werkt met opgeleide beroepskrachten en niet met jongeren die mee beleid maken en inspraak hebben.
• Een kinderopvang is begrensd ("je moet een plaats hebben") terwijl het speelpleinwerk ernaar streeft om meer open te zijn. Op 70% van de lokale speelpleinwerkingen moet je vooraf niet inschrijven, er is altijd plaats!
• Kinderopvang is een welzijnsinitiatief en speelpleinwerk is jeugdwerk.
• Kinderopvang is sterk gereglementeerd vanuit een beleidskader terwijl het gezond (speel)verstand vanuit het jeugdwerkprincipe maatstaf is op een speelpleinwerking. Voor een speelpleinwerking bestaan geen normerende vereisten, enkel de gebruikelijke organisatorische regelgeving (rond vrijwilligerswerk, vzw’s, sabam..)
• Kinderopvang focust meer op speelkansen vanuit binneninfrastructuur en materiaal, terwijl een speelpleinwerking meer focust op buitenruimte en impulsen vanuit begeleiders.

Bovenstaande punten nemen niet weg dat speelpleinwerk lokaal zijn steentje wil bijdragen aan de vraag naar (voor -en na-)opvang van kinderen tijdens vakantieperiodes. Speelpleinwerk vervult graag een opvangfunctie, maar is geen kinderopvang.

• Een jeugdbeweging heeft een vaste groep, het hele jaar door. Op een speelpleinwerking zijn er elke dag andere kinderen.
• Een jeugdbeweging werkt met lidgeld, op een speelplein kan je kiezen wanneer je komt en ook enkel voor die dag betalen.
• Op de jeugdbeweging wordt er meestal gespeeld in een uniform. Voor speelpleinwerk is dat niet van toepassing. Bij ons trek je gewoon speelkleren aan.
• Het hoofddoel van een jeugdbeweging is het groepsgevoel en het engagement dat daarbij hoort. Op een speelplein komen kinderen vrijblijvend, gewoon spelen is het doel. Bijgevolg is voor een speelpleinwerking investeren in speelmateriaal en terrein van groot belang.
• Speelpleinwerk richt zich op vakantieperiodes, terwijl het klassieke jeugdwerk focust op alle weekends van het jaar buiten de vakanties en een zomerkamp. Vakantie? Op het speelplein! Speelpleinwerk trekt daardoor kinderen en begeleiding aan uit het klassieke jeugdwerk, maar ook een grote groep andere kinderen en jongeren.
• Jeugdbewegingen hebben een vaste groep begeleiding. Speelpeinwerk heeft vaak een even grote kerngroep maar heeft daarnaast een veelvoud aan animatoren nodig om in de zomer actief te zijn.

• Voor een kamp is vooraf inschrijven nodig, om zo de organisatie te kunnen doen, op een speelpleinwerking kan je op het moment zelf terecht.
• Op een kamp komen kinderen vaak om iets te leren, om beter te worden in een talent (creatief zijn, sport, toneel, taal..). Op een speelpleinwerking is spelen het doel op zich.
• Het aanbod op kamp is eenzijdig, vaak themagericht en/of werkt specialiserend. Vaak weet je als kind vooraf wat je hier komt doen en hoe het aanbod er concreet zal uitzien. Op een speelpleinwerking komt een variatie van speelkansen aan bod op maat van elk kind waaruit kinderen een keuze kunnen maken. Voor ieder wat wils. Het aanbod wordt daarom vooraf zelden kenbaar gemaakt. 
• De prijzen van kampen zijn vaak hoog en vormen daardoor een drempel. Een speelpleinwerking is laagdrempelig.
• Kamporganisaties werken ook vaak met jongeren als animator, maar deze komen niet altijd uit de eigen buurt of gemeente. Ze worden ook niet altijd betrokken in de opmaak van het aanbod en werken uitvoerend. Speelpleinwerk daarentegen is lokaal sterker verankerd en gedragen door jongeren uit de buurt.