Laagdrempelige vorming voor iedereen

Niet alleen jongeren zelf moeten de waarde van vorming meekrijgen, ook de bredere samenleving is nog onvoldoende doordrongen van de enorme meerwaarde van (kader)vorming. We verwachten en vragen dan ook actieve inspanningen van de lokale besturen om het volledige aanbod/overzicht aan vormingsmogelijkheden mee te communiceren aan jonge inwoners. Wanneer een lokaal bestuur een overzicht geeft van de vormingsmogelijkheden en zo transparantie creëert, stimuleert het bovendien samenwerking en uitwisseling tussen verschillende aanbodorganisaties, jeugddiensten, overheden en andere stakeholders.

We denken aan verschillende kanalen en mogelijkheden zoals communicatie in OverKop-huizen, jeugddiensten, jeugdorganisaties die ondersteuning krijgen van het lokale bestuur, bibliotheken, websites van het lokale bestuur, socialemediakanalen … Het behoort tot de verantwoordelijkheden van de lokale jeugdconsulent of vrijetijdsconsulent om het aanbod van de betrokken organisaties te verzamelen en te actualiseren. Voorzie daarvoor een duidelijke plek op de website van het lokale bestuur en zorg ervoor dat ook collega’s van andere diensten van het lokale bestuur informatie hebben over de brede mogelijkheden zodat zij die mee uitdragen. Collega’s van bijvoorbeeld OverKophuizen, Huizen van het Kind, opbouwwerkers, het OCMW, de culturele diensten, buurtsportmedewerkers, brugfiguren op scholen … kunnen een heel belangrijke rol spelen in toeleiding naar diverse vormingsmogelijkheden en zo de drempels mee verlagen. Ook om de noden van verschillende profielen van jongeren in een specifieke stad of gemeente te kennen, is een jaarlijkse uitwisseling of een ontmoetingsmoment van jeugdwerk met die verschillende lokale actoren mogelijk.

Er ligt veel druk op de schouders van jongeren (van ouders of opvoedingsverantwoordelijken, school, sterke begeleiderseisen van de overheid voor de geattesteerde vormingen …). Daarom moeten we met het jeugdwerk op zoek gaan naar toegankelijke en alternatieve vormingen. Alle soorten van vorming zijn waardevol. Het jeugdwerk is in verandering en daarbij moeten we inspelen op de noden van jonge mensen. De geëngageerde jongere van 2025 heeft niet altijd de tijd en/of middelen om een geattesteerde kadervormingscursus te volgen. Het jeugdwerk zet dan ook in op alternatieve vormingsmogelijkheden om toch de kwaliteit van het jeugdwerk te garanderen én jongeren te versterken in hun begeleidershouding. Denk bijvoorbeeld aan intervisiemomenten, korte thematische vormingen en uitwisselingsweekends georganiseerd door verschillende jeugdwerkorganisaties. Daarnaast doen jongeren in andere sectoren veel kennis op die even waardevol kan zijn en die ze kunnen inzetten in het jeugdwerk. Denk aan een EHBO-opleiding, opleiding tot initiator, redder, of specifieke inhoudelijke specialisatievorming zoals SMOG5 of rolstoeldansen. Door ook te investeren in niet-geattesteerde vormingen werk je aan de kwaliteit van het jeugdwerk en stimuleer je jongeren om verder te blijven groeien in hun rol binnen het jeugdwerk.

Een ander belangrijk aandachtspunt is het moment van terugbetaling. Het zou evident moeten zijn om een terugbetaling toe te kennen op basis van een deelnameattest en niet nadat een traject is voltooid. De cursus zelf biedt al een grote meerwaarde en een deelnameattest toont aan dat de deelnemer de intentie had om het traject te volgen. Dat systeem kun je vergelijken met dat van het hoger onderwijs, waar inschrijvingsgeld via de studietoelage vaak wordt terugbetaald zonder te wachten op de uiteindelijke afstudeerresultaten (en binnen bepaalde specifieke voorwaarden rond studiepuntenkrediet). Het huidige systeem voor kadervorming, waarbij een terugbetaling soms pas na drie jaar volgt, is te lang. Jongeren moeten hun budgetten vaak plannen op veel kortere termijn, waardoor die termijn een belemmering kan zijn voor jongeren die financiële drempels ervaren om deel te nemen aan (kader)vorming. Een terugbetaling alleen aanbieden als het traject is afgerond, kan bovendien een foute motivatie creëren. Jongeren zouden zich daardoor verplicht kunnen voelen om een traject af te ronden binnen een bepaalde tijd en/of alleen voor de financiële tegemoetkoming, wat extra stress kan veroorzaken. De focus moet liggen op de persoonlijke ontwikkeling van de deelnemer en intrinsieke motivatie.

Steden en gemeenten spelen uiteraard een belangrijke rol. Idealiter betalen zij een deel van de kosten rechtstreeks aan de organisaties. Daardoor zou de jongere alleen het ‘remgeld’ hoeven te betalen, terwijl de gemeente de rest van de kosten op zich neemt. Denk bijvoorbeeld aan systemen als de UiTPAS, Iedereen Verdient Vakantie en de Rap op Stapkantoren die mee de toegankelijkheid verhogen. Specifiek voor (kader)vorming zou je kunnen werken met een eenvoudig systeem waarbij iemand op het inschrijfformulier een vakje voor ‘voorafbetaling’ kan aanvinken om de financiële last nog verder te verlichten. 

Aan de lokale besturen vragen we om ook waar mogelijk (kader)vorming te ondersteunen. Dat kan door betaalbare vormingslokalen (die in bezit zijn van de lokale overheden) aan te bieden. Veel lokale jeugdwerkorganisaties kennen nog onvoldoende de mogelijkheden van lokale plekken die jeugdwerkorganisaties kunnen gebruiken, dus bied ze actief aan.

Maak daarnaast van jeugdwerk in de brede zin en specifiek van betaalbare (kader)vorming een prioriteit in de komende meerjarenplannen en bijbehorende begroting. Ook met kleine investeringen, broodnodige indexeringen van subsidies en lokale convenanten, en voldoende ondersteuningstijd bij de lokale jeugd- of vrijetijdsdienst of materiële ondersteuning kun je een wereld van verschil maken. Wanneer jeugdwerkers ontzorgd worden, kunnen ze bezig zijn met de essentie: kwaliteitsvol jeugdwerk voorzien. 

Zoals het eerdere advies Regulitis van de Vlaamse Jeugdraad stelt, moeten we iets doen aan de lokale versnippering van de terugbetaling van kadervorming. Wanneer we kijken naar grote steden (Hasselt, Leuven, Brugge, Gent en Antwerpen) zien we dat elke stad een andere procedure hanteert met andere voorwaarden. En zelfs binnen een stad Antwerpen zijn de voorwaarden in de verschillende districten anders... 

We begrijpen de nood aan lokale autonomie om met lokale noden en realiteiten om te gaan, maar in dit dossier leidt die autonomie niet tot een meerwaarde of eigen accenten in jeugdwerkbeleid. Het zorgt alleen voor enorme drempels voor deelnemers en heel wat overbodige administratie bij zowel de lokale besturen als de jeugdwerkorganisaties. Veel organisaties zitten nu al aan hun limiet van administratieve lasten en kunnen geen bijkomende procedures aan. Hetzelfde geldt ongetwijfeld voor veel lokale besturen. Het gaat om tijd die niet naar de essentie kan gaan: kwalitatief jeugdwerk organiseren.

Het ideale scenario zou zijn dat de Vlaamse overheid een uniform systeem voorziet waarin ze alle attesten die in Vlaanderen worden uitgereikt, zelf terugbetaalt. We vragen hier dan ook meer uniformiteit: één helder kader, afgestemd met jongeren en het jeugdwerk op Vlaams niveau en de bijbehorende heldere communicatie over terugbetalingen. Dat zou de toegang tot (kader)vorming enorm verbeteren, het overbodige administratieve werk bij organisaties verminderen en zo zorgen voor meer kwalitatief jeugdwerk. Experimenteer met manieren en tools om financiële ondersteuning te voorzien en garandeer dat je daarbij ook administratieve drempels wegneemt. Neem expertiseorganisaties in de arm. Zorg ervoor dat deelnemers binnen een eenduidige termijn de financiële tegemoetkoming ontvangen.

Wij vragen een bredere erkenning en waardering van het engagement dat jongeren willen opnemen, met name door de terugbetalingsregelingen voor vorming te verruimen. Momenteel is die financiële ondersteuning vaak beperkt tot jongeren die zich inzetten voor lokale of gemeentelijke initiatieven. Dat sluit veel jongeren uit die zich buiten hun eigen gemeente of stad willen engageren, waardoor waardevol maatschappelijk potentieel verloren gaat. Wij zijn ervan overtuigd dat door de terugbetalingsmogelijkheden open te stellen voor alle jongeren, ongeacht de locatie van hun vrijwilligerswerk, gemeenten bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling en ontplooiing van hun burgers. Ook zorgt bredere financiële ondersteuning ervoor dat jongeren zich meer gesteund voelen door hun eigen gemeente, wat hen stimuleert om lokale initiatieven te verkennen. Door de band met de lokale jeugddienst te versterken, kunnen jongeren sneller stappen zetten naar vrijwilligerswerk in hun eigen omgeving. Aangezien jongeren vandaag de dag meer financiële druk voelen, kan een ruimere financiële tegemoetkoming hen extra motiveren om zich op grotere schaal in te zetten voor maatschappelijke doelen. 

Gebruik als jeugddienst de expertise van jeugdwerkorganisaties en van individuele jeugdwerkers om kennis te delen en vormingen te geven. Maak ook gebruik van het vormingsaanbod dat zij al hebben. Zet geen eigen verzonnen vormingsaanbod op of creëer zelf geen lightversie van geattesteerde kadervorming. We reiken de lokale besturen de hand om onze expertise te delen en samen een sterk aanbod te creëren.