Een speelplein met oog voor gender en seksuele diversiteit

Al drie jaar is het jeugdwerk aanwezig op de Pride om te benadrukken dat een vereniging een plaats is om andere jongeren te ontmoeten en om zichzelf te kunnen ontplooien. Het jeugdwerk is een veilige omgeving waar iedereen zichzelf kan zijn, ook jongeren die zich niet kunnen vinden in de bestaande hetero- en/of gendernormen. Veel van deze jongeren vrezen echter dat de heteronormativiteit in een jeugdvereniging zo sterk aanwezig is dat wie daarvan afwijkt automatisch buitengesloten zal worden. Dit is een fout beeld en net daarom zal Youthwork@Pride aanwezig zijn op de Pride. Het maakt geen verschil of je je kan vinden in de traditionele normen of juist niet. Binnen het jeugdwerk is iedereen welkom!

Gelukkig zijn heel veel jeugdverenigingen hier al heel goed mee bezig! Toch is er nog vaak sprake van zelfuitsluiting waarbij holebi- en transgenderjongeren niet naar een jeugdvereniging (durven) gaan omdat ze schrik hebben dat ze worden gepest of uitgesloten. Door initiatieven zoals Youthwork@Pride hopen we deze misvattingen te doorbreken en expliciet te tonen dat we ervoor zorgen dat iedereen zich welkom voelt. 

Door de aanwezigheid van het jeugdwerk op de Pride wordt het voor jongeren ook meer laagdrempelig om hier zelf naartoe te komen. De open sfeer en het gevoel van verbondenheid op evenementen zoals de Pride heeft namelijk een grote steunende en emancipatorische waarde voor veel holebi- en transgenderjongeren. Iedereen kan en mag gewoon zichzelf zijn waardoor je op de pride een weerspiegeling krijgt van de grote diversiteit binnen de holebi- en transgendergemeenschap. 

Onze samenleving is –net als onze toiletten- vaak binair opgedeeld in man en vrouw. Mensen worden in een gendernorm geduwd gebaseerd op hun biologisch geslacht.

Dit is zichtbaar in:

• speelgoed
• geboortekaartjes
• het toeschrijven van typisch vrouwelijke/mannelijke eigenschappen (bv stoer versus lief, zorgend versus technisch…)
• Studiekeuzes 
• Genderen als marketingstrategie

Dit verschijnsel heet heteronormativiteit: de projectie van de cisgender heteronorm op de hele bevolking. Heteronormativiteit is gebaseerd op volgende 3 principes:

• Gender is binair
• Mannen en vrouwen zijn fundamenteel verschillend
• Je bent hetero tot het tegendeel bewezen is en niet-heteroseksualiteit hangt samen met gender

Bij heteronormativiteit gaat het er niet om dat heteroseksualiteit als seksualiteit de norm is (oftewel meer mensen zijn hetero dan homo), maar om het feit dat heteroseksualiteit maatschappelijk genormaliseerde geïnstitutionaliseerd wordt en mensen geacht en gedwongen worden te voldoen aan een heteroseksueel ideaalbeeld. Die normalisering en institutionalisering van heteronormativiteit zou op allerlei vlakken in de maatschappij voorkomen, zoals in wetgeving, media, opvoeding en scholing.

Heteronormativiteit draagt bij tot de vorming van stereotypen: een simplistische weergave van een eigenschap wordt toegeschreven aan een hele groep. Dit geldt voor mannen en vrouwen die aan de heteronorm ‘voldoen’ maar evengoed voor wie buiten die norm valt. 

Geslacht, genderidentiteit en genderexpressie kunnen op verschillende manieren worden gecombineerd. Bij veel mensen komt dit overeen met elkaar: je hebt het lichaam van een meisje of een jongen en je voelt je een meisje of een jongen. Dit heet cisgender. Maar dat is niet voor iedereen zo. Je kan bijvoorbeeld het lichaam hebben van een jongen maar je meisje voelen. Dit noemen we gendervariant of transgender. 

Er bestaan heel wat afkortingen als we het hebben over holebi’s en transgenders. Eéntje daarvan was ooit ‘LGBT’, maar evolueerde ondertussen al naar “LGBTQIA+”. Wat betekenen deze letters eigenlijk?

“LGBTQIA+” is een term die vooral wordt gebruikt als symbool voor de rechtenbeweging die erachter schuilgaat, maar is ook een handig geheugensteuntje om geen (groepen) personen over het hoofd te zien wanneer je het hebt over seksuele en genderdiversiteit. Hieronder lichten we kort elk deeltje van de afkorting toe:

Lesbian: vrouwen die op vrouwen vallen

Gay: mannen die op mannen vallen

Bisexual: personen die op zowel mannen als vrouwen vallen

Trans: personen die transgender of transseksueel zijn 

Queer / Questioning: queer is een parapluterm voor iedereen die zich niet hetero en/of cisgender voelt, questioning slaat op personen die nog niet 100% zeker zijn van hun seksuele oriëntatie en/of gender

Intersex: personen die geboren zijn met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken, hormonen of genen

Asexual: personen die weinig tot geen seksuele aantrekking voelen tot anderen

+: Alle andere seksuele oriëntaties, genders en geslachten die niet onder de andere letters vallen

Als begeleider heb je een voorbeeldfunctie en jongeren komen met hun vragen vaak bij jou. Een goede basiskennis over deze thema’s is dan essentieel. Zorg er dus voor dat jij en jouw collega’s iets weten over gender en seksuele voorkeur.

• Wat betekent het?
• Waar kan je extra info vinden?
• Welke verenigingen of organisaties bestaan er?

Je vind een schat aan informatie op www.weljongniethetero.be

Er zijn verschillende manieren waarop je ervoor kan zorgen dat iedereen mee is met dit thema: 

• laat wat brochures of boekjes rondslingeren
• maak hier een topic van op een vergadering
• organiseer een vorming

Stimuleer en waardeer roldoorbrekend spel. Om dit te faciliteren zorg je er best voor dat iedereen alle mogelijkheden krijgt. Dit kan door rekening te houden met je groepsindeling. Probeer bijvoorbeeld te vermijden jongens en meisjes op te splitsen tijdens een spel. Ook het aanbieden van enerzijds typische meisjesactiviteiten en anderszijds typische jongensactiviteiten zal zorgen voor een opdeling volgens geslacht. Integreer deze liever zodat de jongens ook armbandjes kunnen maken tijdens de knutselactiviteit en de meisjes ook kampen kunnen bouwen tijdens het bosspel. Ook hierbij fungeer je zelf als rolmodel.

Maak in je communicatie expliciet duidelijk dat iedereen echt welkom is op jullie speelplein, zowel bij de deelnemers als in de ploeg.

Je kan deze boodschap nog versterken door in de beelden die je toont en de verhalen die je vertelt oog te hebben voor diversiteit. Afbeeldingen van holebi’s of gendernonconforme personen of figuren mogen aanwezig zijn. In de animatie kan de prinses eens trouwen met een andere prinses.

Indien er holebi’s of transgenders aanwezig zijn in je ploeg, dan is het hun eigen keuze om zich al dan niet te outen. Dit is zeker geen verplichting dus indien ervoor wordt gekozen om dit niet te communiceren, is dat geen probleem. Pas er ook voor op dat je deze persoon dan niet per ongeluk out. Als hij of zij hier wel voor wil uitkomen, maak dan duidelijk dat je met gans de ploeg achter hem of haar staat.

Jaarlijks loopt het verzamelde jeugdwerk mee met de Pride in Brussel, onder de noemer Youthwork@Pride. Met jouw aanwezigheid geef je het signaal dat jouw speelplein een gastvrije omgeving is voor holebi- en transgender jongeren.

Dit is vaak niet slecht bedoeld, maar kan wel erg kwetsend overkomen bij jongeren die zelf holebi zijn. Daarnaast geef je ook onbewust de boodschap dat holebiseksualiteit niet oké zou zijn. Maak met je groep de afspraak om dit niet meer te doen, zo voelt iedereen zich welkom.

Je hoeft dit niet op voorhand uit te leggen aan de kinderen. De meeste zullen er zich ook geen vragen bij stellen. Als er kinderen zijn die dit wel doen, laat je het best zo veel mogelijk aan Tim over om daar antwoord op te bieden, voor zover hij dat ziet zitten. Hij is de specialist ter zake. Een simpele uitleg op kindermaat volstaat. 'Tim was vroeger een meisje, maar is nu een jongen'.