26 jun 2020

Samen tegen racisme en discriminatie

We lanceren vandaag samen met 30 jeugdwerk- en middenveldorganisaties een gezamenlijke visie tegen racisme en discriminatie. Verenigd in het Netwerk Antiracisme en –Discriminatie brengen we een gloednieuwe website www.jeugdwerktegenracisme.be met een aanbod op maat van de jeugdwerksector. Via onder meer een toolbox met methodieken, lees- en kijktips en getuigenissen van kinderen en jongeren maken we racisme en discriminatie zichtbaar en bespreekbaar.

We erkennen dat een superdiverse samenleving uitdagingen met zich meebrengt, maar we geloven dat de juiste houding en een goede aanpak positieve resultaten zullen opleveren. We focussen ons op racisme, maar zijn er ons van bewust dat het slechts één kenmerk is dat tot uitsluiting en discriminatie kan leiden.

alle kinderen en jongeren

Het jeugdwerk is een plek voor alle kinderen en jongeren

tegen alle vormen van racisme en discriminatie

We kijken verder dan de antiracismewet, we willen ook alledaags racisme aanpakken.

sensibiliseren en begeleiden

Slachtoffers moeten we op een waardige manier benaderen en ondersteunen. Daarom willen we werken aan een context die bewust reageert en waarin we omstaanders versterken. Iedereen moet de kans krijgen om van zijn fouten te leren. Mits de juiste begeleiding en bewustmaking kunnen we ook van plegers sterke bondgenoten maken om op te treden tegen racisme.

dialoog en open houding

We gaan in dialoog en willen met de betrokkenen een leerproces aangaan om bewustzijn te creëren. In dat proces willen we niemand achterlaten.

We gaan deze uitdagingen aan met vrijwilligers, deelnemers en lokale afdelingen (microniveau), op organisatieniveau en in het jeugdwerk (mesoniveau), tot en met de brede maatschappij (macroniveau). We engageren ons om samen racisme de wereld uit te helpen.

Wat is racisme

Racisme gaat altijd over mensen indelen in categorieën op basis van hun afkomst, zogenaamd raciale fysieke kenmerken of geloofsovertuiging, en dit binnen een sociale machtsverhouding. Verder zijn de uitingsvormen heel divers. Het gaat zowel over geweld en discriminatie als over stereotypes en vooroordelen, racisme kan al dan niet slecht bedoeld zijn en speelt zich af op individueel en op maatschappelijk niveau.

Charkaoui, N. (2018). Racisme. Over wonden en veerkracht. Antwerpen: EPO Uitgeverij, p. 56.

De wettelijke benadering

“Het gaat zowel over geweld en discriminatie …”

In België kadert de antiracismewet binnen de ruimere antidiscriminatiewet. Die stelt dat discriminatie verboden en strafbaar is. Vijf ‘raciale criteria’ staan daarin centraal: zogenaamd ras, huidskleur, afkomst of nationale of etnische afstamming. Strafbaar is het aanzetten tot haat of geweldjegens een persoon, een groep of een gemeenschap en het discrimineren bij het aanbieden van een levering van een dienst of een goed.

Met het jeugdwerk beschouwen we deze benadering als de minimale ondergrens van racisme. Deze benadering is voor ons echter onvoldoende. We willen ook de effecten van het alledaagse, het onbedoelde en onbewuste racisme zichtbaar en bespreekbaar maken.

De bredere benadering: het ijsbergmodel

“… als over stereotypes en vooroordelen, racisme kan al dan niet slecht bedoeld zijn …”

Met het jeugdwerk willen we ook dat wat zich onder de waterlijn bevindt, aanpakken: het alledaagse, het onbedoelde en onbewust racistisch denken, spreken en handelen.

Dat leidt tot zogenaamde microkwetsingen. Een geheel van opmerkingen en handelingen die misschien niet discriminerend bedoeld zijn, maar wel schade aanrichten aan het zelfbeeld van slachtoffers. Mensen in een machtspositie zijn zich vaak niet bewust van die gevolgen of lachen de impact ervan weg.

De verschillende soorten microkwetsingen bevinden zich onder de waterlijn van de ijsberg, ze zijn minder zichtbaar of opvallend. Daarom vereisen ze extra aandacht.

Betrokkenen

Het jeugdwerk keurt racistische daden af. Overtredingen van de antiracismewet worden gesanctioneerd. We houden er wel rekening mee dat iedereen opgroeit in een omgeving waarin de dominante beeldvorming invloed op ons uitoefent. Allen, jongeren in het bijzonder, moeten dus, in de mate van het mogelijke, de kans krijgen om van hun fouten te leren. We reiken hen hulpmiddelen aan om dat leerproces te begeleiden. We onderscheiden volgende rollen:

Plegers

Wie doelbewust aanzet tot haatspraak, discriminatie en expliciet racisme of doelbewust racistisch handelt.

Daarnaast zijn er ook personen die onbewust of onbedoeld een uiting doen van een vorm van alledaags racisme.

Omstaanders

De grote groep van personen die getuige is van een racistische handeling en al dan niet ingrijpt om de situatie aan te pakken. We onderscheiden volgende rollen:

Volgers: dat zijn personen die de pleger (on)bewust steunen in het uitvoeren van een racistische handeling.
Actieve omstaanders: dat zijn diegenen die het racistische gedrag van plegers afkeuren door zich rechtstreeks tot hen te richten en/of door de nodige steun te bieden aan slachtoffers.
Silent Majority: dat zijn zij die niet reageren op een racistische handeling vanwege uiteenlopende redenen: ze zien de ernst van de situatie niet in, ze kunnen/durven niet reageren, ze weten niet hoe ze kunnen reageren, ze hebben de situatie niet bewust gezien, enz. Door de afwezigheid van een reactie kan de pleger zich gesterkt voelen en kan het slachtoffer het gevoel hebben er alleen voor te staan.

Slachtoffers

Dat zijn de personen die slachtoffer zijn van expliciet of alledaags racisme.

Save the date

Op dinsdag 17 november organiseert het Netwerk Antiracisme en –Discriminatie een online studiedag waar we een uitgebreide toolbox met methodieken voorstellen.

Samen met heel het jeugdwerk

Racisme heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Het jeugdwerk keurt dan ook elke vorm van racisme af. We willen aan iedereen de kans geven om deel te nemen. We zijn een plek waar iedereen erbij hoort, waar ieder zich welkom voelt, zich kan ontplooien, een volwaardige plaats krijgt en als gelijke behandeld wordt. We onderschrijven het Verdrag inzake de Rechten van het Kind dat stelt dat kinderen recht hebben op ontwikkeling en het recht op bescherming tegen geweld. Racisme verhindert dat.

Jeugdwerk is een belangrijke maatschappelijke actor. De stem van het jeugdwerk kan een verschil maken in de strijd tegen ongelijkheid, discriminatie en racisme. Des te meer omdat we vanuit een bezorgdheid voor alle kinderen en jongeren vertrekken. Met deze gedragen visietekst wil het jeugdwerk een voortrekkersrol opnemen in de strijd tegen racisme zowel in de eigen organisatie, als binnen het bredere jeugdwerk, tot in de gehele maatschappij.

Lees de hele visietekst

Lees de volledige visienota.

Online reageren op haatspraak

No Hate Speech Platform biedt tips en tools om te reageren op online haatspraak

Hoe omgaan met racisme

Wet als minimale ondergrens

Wanneer iemand een strafbaar racistisch feit begaat, moet deze daar de consequenties van dragen.

Bewustwording als leerproces

we zijn er ons van bewust dat iedereen opgroeit met een bepaald referentiekader en dat deze kaders gevormd zijn door de dominante maatschappelijke machtsstructuren en denkpatronen. Vanuit deze kijk heeft het geen zin om elke pleger, volger of omstaander zomaar weg te zetten als racist. Dat roept mogelijk alleen meer weerstand op. Vanuit het jeugdwerk gaan we de uitdaging aan om in dialoog te gaan met de verschillende betrokkenen en vervolgens een leerproces op te starten tot uiteindelijk iedereen elke vorm van racisme afkeurt. Verschillende preventieve en curatieve methoden kunnen ons daarbij helpen.

Omgaan met slachtoffers

Slachtoffers zijn slachtoffers: Het is nooit aanvaardbaar om slachtoffers verantwoordelijk te stellen voor racistische daden. We moeten hen ondersteunen en oog hebben voor de kwetsuren die ze oplopen.
Weerbaarheid en veerkracht: Het is zinvol om (mogelijke) slachtoffers van racisme weerbaar te maken tegen racistische handelingen en hun veerkracht te versterken. Zonder hen verantwoordelijk te stellen voor elke vorm van racisme.
Werken aan de context: Naast de directe ondersteuning aan slachtoffers, is het belangrijk om een omgeving te creëren die aandachtig is voor racistische handelingen en die daarop bewust kan reageren. Daarom is het zinvol om omstaanders te versterken in het ondersteunen en bijstaan van slachtoffers. We bieden hen hulpmiddelen zodat ze zich gesterkt voelen om te reageren.

Belang van handelingsbereidheid

Leestip

In haar boek ‘Racisme: over wonden en veerkracht’ analyseert Naima Charkaoui hoe racisme de gezondheid en de ontwikkeling schaadt. Het geeft wegwijzers om de veerkracht en weerbaarheid van slachtoffers te versterken.